Koramaz Vadisi, Kayseri il sınırları içerisinde yer alıyor. Doğu-batı doğrultusunda yaklaşık 12 kilometre boyunca uzanan vadi, yumuşak kayaçların binlerce yıl süren aşınmasıyla oluştu.
Vadide, tarih boyunca bölgede yaşayan topluluklar tarafından kayalara oyularak oluşturulan mezar, konut, depo ve ibadethane gibi yapıların kullanımının günümüzde de sürdüğü bildiriliyor. Koramaz Vadisi’nde antik dönemden itibaren farklı medeniyetlere ait çok sayıda yerleşim izine rastlanıyor.
Vadide yüzlerce güvercinlik, Roma dönemine ait columbariumlar (yakılmış bedenlerden kalan küllerin saklandığı toplu mezarlar), anıt mezarlar, tümülüsler, yer altı savunma yapıları, yaşam alanları, antik tapınaklar ve kiliseler, ağıllar ile gözetleme noktalarının bulunduğu ifade ediliyor.
Uzmanlar, Koramaz Vadisi’nin en dikkat çekici özelliklerinden birinin, farklı dönemlere ait yapıların zaman içinde işlev değiştirerek kullanılması olduğuna dikkat çekiyor. Başlangıçta barınma amacıyla kullanılan mağaraların Roma döneminde kaya mezarlarına dönüştürüldüğü, Hristiyanlığın serbest bırakılmasının ardından geç Roma ve erken Bizans dönemlerinde kilise olarak yeniden düzenlendiği belirtiliyor. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde ise bu yapıların bir bölümünün dini amaçlı kullanımını sürdürdüğü kaydediliyor.
Vadideki bazı columbariumların zamanla güvercinliğe dönüştürülmesi ve bölgede yaygın olan güvercinlik kültürü de Koramaz Vadisi’ne özgü unsurlar arasında yer alıyor. Yüzlerce yıl boyunca farklı medeniyetler tarafından inşa edilen kaya oyma yapıların, her birinin ayrı mühendislik ve planlama özellikleri taşıdığı ifade ediliyor.
Bu nitelikleri nedeniyle Koramaz Vadisi, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne, kültürel peyzajları kapsayan (v) numaralı kriter kapsamında dahil edildi.